Glagoli u srpskom jeziku – Sve o glagolima na jednom mestu!

Da li ste znali sve o glagolima u srpskom jeziku? U tekstu koji sledi naučite kakva su vrsta reči glagoli, kako da ih razlikujete od ostalih vrsta, koje kategorije razlikuju, kao i vrstu promene koju imaju.

Neka vaša analiza glagola bude laka i zanimljiva!

Šta su to glagoli u srpskom jeziku?

Glagoli u srpskom jeziku su nesamostalne promenljive reči koje označavaju radnju, stanje ili zbivanje.

Npr. čitati, pisati, jesti, spavati, ići, doći, češljati se itd.

U rečenici glagoli se javljaju u različitim oblicima koji su označeni kao glagolski oblici, a to zavisi od funkcije koje u njoj imaju.

Glagolski oblici mogu biti lični i nelični.

U lične glagolske oblike spadaju: aorist, imperfekat, perfekat, pluskvamperfekat, prezent, futur I, kao i načini – imperativ, potencijal i futur II

U nelične glagolske oblike spadaju: infinitiv, glagolski pridev radni, glagolski pridev trpni, glagolski prilog sadašnji i glagolski prilog prošli.

Oduvek su nas učili jednom malom triku kako da prepoznamo glagol – završavaju se na – ti i – ći. Tako da se slobodno poslužite i ovim trikom!

Zbog svih kategorija koje imaju, glagoli su oduvek smatrani najkomplikovanijom vrstom reči.  

Gramatičke kategorije glagola

Glagoli se sastoje od sledećih gramatičkih kategorija:

• Glagolski vid;
• Glagolski rod;
• Glagolska vremena i načini;
• Potvrdnost/odričnost ;
• Lice;
• Gramatički broj i
• Gramatički rod.

Glagoli vid kao gramatička kategorija glagola

Glagolski vid je oznaka koja se odnosi na razlike u trajanju radnje, stanja ili zbivanja.

Podela glagola prema glagolskom vidu

Kada dobijete zadatak da analizirate glagole u rečenici jedna od kategorija jeste i glagolski vid. To znači da treba odrediti da li je glagol:

• Nesvršen;
• Svršen ili
• Dvovidski.

Nesvršeni glagoli označavaju radnju, stanje ili zbivanje koja se ogleda kao neograničeno njihovo trajanje: imati, šetati se, kuckati.

Prema dužini radnje nesvršeni glagoli se dele na trajne (durativne) i učestale (iterativne).

Trajni: šetati se, jesti, imati – neprekidno vršenje radnje.

Učestali: kuckati, javljati se, odskakivati – radnja se vrši sa prekidima.

Svršeni glagoli označavaju radnje, stanja ili zbivanja koja se sagledavaju kao njihov jedan završeni trenutak: doći, pojesti, popiti, iskoristiti.

Dvovidskim glagolima je označena ili svršena ili nesvršena radnja, ali to se može videti samo u kontekstu odnosno u rečenici.

Glagolski rod kao gramatička kategorija glagola

Glagolski rod je razlikovanje glagola prema tome da li zahtevaju upotrebu pravog objekta kao obaveznu dopunu ili ne zahtevaju.

Prema tome, imamo:

• Prelazne
• Neprelazne
• Povratne glagole

Prelazni glagoli – podrazumevaju prisustvo objekta u obliku akuzativa bez predloga odnosno u obliku slovenskog genitiva: napisati knjigu, izgraditi kucu, seći drva itd.

Neprelazni glagoli – oni glagoli koji ne zahtevaju, niti podrazumevaju prisustvo objekta u obliku akuzativa bez predloga: sesti, trčati, spavati, pasti.

Povratni glagoli – oni koji uz sebe imaju refleksivu rečcu se: kupati se, češljati se, napiti se itd.

Lice, vreme i način kao gramatičke kategorije glagola

Glagoli razlikuju tri gramatička lica: prvo, drugo i treće, koja se javljaju u jednini i množini.

1. pevam/ pevamo
2. pevaš/pevate
3. peva/pevaju

Glagolsko vreme podrazumeva vreme vršenja radnje, stanja ili zbivanja u odnosu na govornikovo vreme. Tako imamo prošlo, sadašnje i buduće vreme.

Glagolski načini u srpskom jeziku su obici imperativa tj. glagolskog oblika kojim govornik zapoveda sagovorniku da izvršni neku radnju: Pevaj! Igrajte!

Takođe, glagolski način je i potencijal – glagolski oblik kojim se označava govornikov stav da je radnja označena glagolom moguća, poželjna: pevao bih, pevali bismo.

Futur II je takodje glagolski način kojim se označava da je radnja označena glagolom uslov za vršenje neke druge radnje: ako budem pevao.

Izvori: Živojin Stanojčić, Ljubomir Popović. Gramatika srpskog jezika, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1995, str. 97 – 106.

Šta trebate znati o glagolima u srpskom jeziku?

Glagoli u srpskom jeziku su promenljive reči koje označavaju radnju, stanje ili dešavanje. Kao i u drugim slovenskim jezicima, u srpskom se glagoli menjaju po licima, brojevima, vremenima, načinima, vidovima i rodu.

Lica i brojevi: U srpskom jeziku postoje tri lica (prvo, drugo, treće) i dva broja (jednina i množina). Na primer, glagol “čitati”:

• Ja čitam (prvo lice, jednina)
• Ti čitaš (drugo lice, jednina)
• On/ona/ono čita (treće lice, jednina)
• Mi čitamo (prvo lice, množina)
• Vi čitate (drugo lice, množina)
• Oni/one/ona čitaju (treće lice, množina)

1. Vremena: Postoje različita vremena u kojima se glagol može koristiti, kao što su sadašnje, prošlo i buduće vreme.
2. Načini: Glagoli u srpskom jeziku mogu biti u indikativu (izrični način), imperativu (zapovedni način), kondicionalu (uslovni način) i potencijalu (mogućnosni način).
3. Vidovi: U srpskom jeziku postoje dva vida glagola: nesvršeni i svršeni. Nesvršeni vid ukazuje na radnju koja je u toku, dok svršeni vid ukazuje na završenu radnju.
4. Infinitiv: Osnovni oblik glagola, kao “čitati”, “pisati”, “govoriti”.
5. Particip: Oblik glagola koji se može koristiti kao pridev, kao “čitano”, “pisano”.
6. Gerund: Oblik glagola koji označava radnju, kao “čitanjem”, “pisanjem”.

Kao što se može primetiti, srpski jezik je bogat i kompleksan kada je reč o glagolima, a ovo je samo osnovni pregled. Da biste stekli bolje razumevanje glagola i njihove upotrebe, preporučujem proučavanje gramatike srpskog jezika ili rad s nastavnikom srpskog jezika.

Preporučujemo da pročitate i ove zanimljive članke:

• Život i njegov smisao: 5 načina kako da budete srećniji
• Lekovito mineralno blato – kako nastaje i što leči?
• Menopauza ~ kako ublažiti simptome menopauze?
• Prirodni tretmani protiv bubuljica – 10 najboljih
• Petar Kočić (pjesnik, pisac, političar)
• Ko je Aleksandra Prijović, pjevačica koja je zaludila regiju