Džez muzika – istorija nastanka žanra i njegov rast

Džez muzika kao beg iz očaja

Džez muzika spada u najslušanije muzičke žanrove današnjice. Od njenog nastanka do danas su se desile različite promene u kontekstu njenog izvođenja i nastanka.

Proširio se dijapazon istrumenata kojima se muzika izvodi, a svaki izvođač je razvio sopstveni stil i time obogatio ovaj žanr.

Međutim, kako je zapravo džez nastao? Koje su njegove osobine i kako se menja kroz vreme? Koji su najpoznatiji džez izvođači? Pogledajte u nastavku.

Gde je nastala džez muzika?

Džez muzika je žanr koji se mahom povezuje sa kulturom i tradicijom Afro-Amerikanaca. Takozvana crnačka muzika (bez želje da izraz zvuči rasistički) je svoj put našla preko američke obale do samog centralnog dela kontinenta, da bi pokorila čitav svet.

Centar džez kulture i umetnosti je stacioniran u Nju Orleansu. Razlozi za to su vrlo logični i jasni. Naime, Nju Orleans je bio glavna luka u koju su se ukrcavali brodovi koji su dovozili robove. Brodovi su dolazili iz porobljenih afričkih zemalja i odatle dovozili zarobljeno afričko stanovništvo. Nju Orleans je bio centar izmešanih rasa, sudbina i staleža.

Od kraja 1890. do početka Prvog svetskog rata je na teritoriju Amerike dovedeno nekoliko miliona robova. Sa ljudima, ženama i decom, na teritoriju Amerike se doselila i njihova kultura, tradicija i običaji. Tako se i muzika crnačkih naroda naselila na obalu Amerike.

Sam razvitak džez muzike je usko vezan za položaj crnačkog stanovništva u Americi. Zbog same ideje o afričkim narodima kao robovima, čitavo društvo je bilo rasistički i uobličeno.

Segregacija je vladala u svim delovima Država, pa su Afro-Amerikanci morali da se okupljaju u strogo definisanim prostorima.

Na taj način je i džez muzika našla svoj put: tradicionalni zvuci afričkog kontinenta u kombinaciji sa zvucima američkog kontinenta, ali izvođeni na instrumentima iz Evrope.

Na stil džeza su najviše uticali gospel (duhovna muzika afričkog stanovništva) i bluz. Sa istorijskim kontekstom koji se vezuje za džez, uz dodatak bluza kao snažne osnove, nije teško zaključiti da je džez muzika pretežno melanholičnih tekstova, nežnih emocija i snažnih tonova.

Širenje naroda, a sa njim i muzike

Muzika danas lako nalazi svoj put to slušalaca. Međutim, početkom XX veka se informacije, a samim tim ni muzika, nisu sa lakoćom prenosile.

Na širenje džeza po obali Sjedinjenih Američkih Država, a kasnije i u njihov centar, uticala je masovna selidba Afro-Amerikanaca sa teritorije Nju Orleansa ka Čikagu i Filadelfiji. I dalje prisutna segregacija je održala okupljanja Afro-Amerikanaca živim, zbog čega se i džez prenosio.

Prisiljeni da se okupljaju u strogo definisanim objektima, pozicionirani tako da imaju ,,dozvoljene” i ,,nedozvoljene” delove grada, Harlem u Njujorku postaje nova ,,Meka”.

Tu se dešavaju ključne stvari za dalji razvoj zajednice Afro-Amerikanaca, ali i za razvoj džez muzike. U Harlemu su svoje karijere počeli i najveći džez muzičari (poput, recimo, Djuk Elingtona).

Sa druge strane, naknadno učešće Amerike u Prvom svetskom ratu je doprinelo daljem širenju džeza na prostor Evrope. Tako se, za samo nekoliko decenija, džez proširio na skoro sve kontinente i pronašao svoju publiku.

Osobine džez muzike

Osnovna osobina džeza i kvalitet koji razlikuje izvođače ove muzike je sposobnost improvizacije. Što je umetnik sposobniji da improvizuje, osmisli, zabavi publiku, ali i pokaže virtuoznost na instrumentu koji svira, to je njegova umetnička vrednost veća.

Improvizacija je varirala u manjoj ili većoj meri, u zavisnosti od broja izvođača, kao i namene izvođenja. Na primer, veliki orkestri su ,,paralizovani” brojem muzičara, te je improvizacija svedena na minimum.

Sa druge strane, kada su svirali solisti, često su se organizovale pitanje-odgovor deonice, gde jedan muzičar ,,izazove” drugog melodijom, na koju mu ovaj drugi odgovara drugom, improvizovanom melodijom Ovakvi ,,obračnuni” su mogli da se izvedu samo ako u njima učestvuju vrhunski izvođači.

Instrumenti koji su zastupljeni u džezu su kategorizovani u tri grupe. Prvu grupu predstavljaju ritmički instrumenti: bubanj, činele, gitara, klavir. Druga grupa su solistički instrumenti: trombon, klarinet, truba, saksofon. Treća su harmonijski: gitara, kontrabas, klavir.

Kako se džez sve više odvajao od bluza, a samim tim i napuštao spori ritam, tako su se i prethodno utvrđene granice pravca menjale.

Umetnici su eksperimentisali sa tempom, ritmom i korišćenjem instrumenata. Tako je džez iz šezdesetih godina XX veka imao čitave orkestre u kojima su svi članovi svirali različitim tempom. Tako se rani džez smatra homofoničnim, a kasniji polifoničnim (višeglasnim).

Vrste džeza i osobine pravaca

Postavke džez bendova se razlikuju od pravca do pravca.

• Džez bend čine truba, trombon, klarinet i ritam sekcija.
• Sving bend (Swing band) čine trube, saksofoni, trombon, ritam sekcija.
• Džez trio je bubanj, bas, klavir.

Bibap (bebop) i sving su dve podvrste džez muzike. Prvi se razvio kao odgovor na već komercionalizovanost (na današnjem jeziku rečeno mejnstrim) džeza. On je preoblikovao džez od pukog brzog tempa za plesanje u muziku visoke umetničke vrednosti. Sa druge strane, sving je otišao u suprotnom pravcu.

Za kratko vreme, on je ,,skrenuo” putanju džeza i oblikovao ga u plesni muzički žanr. Oba stila, svaki na svoj način, su uobličili glavne osobine džeza: tempo i improvizaciju.

Najpoznatiji muzičari i predlozi za slušanje

Ako biste voleli da se opustite uz zvuke džez muzike, imamo nekoliko predloga za vas. Na ovom linku možete naći 100 najboljih džez pesama svih vremena, listu sastavljenu po izboru slušalaca. Sa druge strane, ako biste radije da slušate pojedinačne izvođače ili određeni instrument, predlažemo vam sledeću listu.

Najpoznatiji saksofonisti: saksofon je instrument koji je primarna asocijacija kada se pomene džez. Zbog toga je nemoguće obići lik i delo prerano preminulog Čarlija Parkera, saksofoniste koji je svoj pečat ostavio u bibapu.

Soni Rolins nimalo ne zaostaje za svojim slavnim prethodnikom. Treba poslušati i Sema Riversa, Jusufa Latifa, kao i Beni Golsona.

Najpoznatiji trubači: nezaobilnazna imena poput Luja Amstronga, Majlsa Dejvidsa, Čet Bejkera i Li Morgana prate i Fets Navaro, Roj Elridž, Beni Karter. Od živih izvođača je dobro čuti Terenca Blanšarda.

Najpoznatiji pevači/vokalni izvođači džeza: Ela Ficdžerald, Luj Amstrong, Bili Holidej, Abi Linkon su nezaobilazna imena. Pored toga, većina nabrojanih muzičara, pored instrumenata koje sviraju su i vokalni izvođaći.

Preporučujemo da pročitate i ove zanimljive članke:

• Život i njegov smisao: 5 načina kako da budete srećniji
• Lekovito mineralno blato – kako nastaje i što leči?
• Menopauza ~ kako ublažiti simptome menopauze?
• Prirodni tretmani protiv bubuljica – 10 najboljih
• Pancef lijek – Kako piti i za šta se koristi?
• Smiješne rođendanske čestitke
• UN dijeta – Upustva, jelovnik, pravila i iskustva